9. कोण कुठले, कोण आपण ?

पृथ्वीवरील मानवी वसाहत आणि आपण

४५० कोटी वर्षांपूर्वी आपल्या पृथ्वीची उत्पत्ती झाली. आणि साधारण ४२० कोटी वर्षांपूर्वी जीवसृष्टी निर्माण झाली.  

प्राणी जगताची सुरुवात साधारण  २५० कोटी वर्षांपुर्वी  झाली. आणि मानवाची निर्मिती साधारण तीस लाख वर्षांपूर्वी झाली.

असं असले तरी मानवाचा ज्ञात इतिहास मात्र जेमतेम पाचहजार वर्षातलाच !
का बरं असं  असावं ? तत्पूर्वीचा इतिहास काय असेल? त्याचे काही पुरावे आपल्याला सापडतात का? का बरं सापडत नाहीत ? पुरावे सापडत नाहीत म्हणजे  काही इतिहास नव्हताच? असे कसे बरं असेल? जरा पुन्हा एकदा मानवी उत्पत्ती आणि विकासाचा आढावा घेऊन बघुयात चला.

मानवाच्या निर्मिती यापासून पाहिले तर हा काळ तीन महत्वाच्या भागात विभागाला जातो. पाषाण युग (सुमारे पंचवीस लाख वर्षांपूर्वीपासून ) , कास्य युग (सुमारे आठ हजार वर्षांपूर्वीपासून)आणि लोह युग ( सुमारे साडेचार हजार वर्षांपूर्वीपासून) म्हणजे असे लक्षात येईल कि साधारण लोह युगापासून आपल्याला मानवाचा इतिहास माहिती आहे. त्या आधीचे कास्य युग त्यामानाने लहान होते. सुमारे साडेतीन हजार वर्षे. परंतु त्या आधीची  जवळ जवळ १८-२० लाख वर्षांचे काय ? तो इतिहास आज पूर्ण अज्ञात आहे.

आश्चर्य वाटावीतअसे काही जुने अवशेष सापडतात. उदा. गोबेकटी टेपे ( Gobekti Tepe ) तुर्कस्तान येथील संस्कृती , पेट्रा ( Petra ) जॉर्डन येतील संस्कृती ,  समुद्रात बुडालेल्या ग्रीक जहाजातील अनाकलनीय यंत्र, ईजिप्तमधील अनेक कोडी, वेरूळ लेणी, कुल्लर गुहा (द, भारत) या आणि अशा अनेक कोड्यांची  उत्तर आज आपल्याकडे नाहीत. 

मानवी समाजाची सुरुवात लाखो वर्षांपूर्वी झाली पण आपल्या हाती फारतर ५००० वर्षांपूर्वीचा इतिहास हातात आहे. अगदी फार तर ७००० वर्षांपूर्वीचा. मग त्या आधी लाखो वर्ष काय घडले? आपण समजतो अहो ती आणि तीच संस्कृती आहे, होती? कि या आधी काही संस्कृती होऊन गेल्या अन काळाच्या पडद्याआड त्या हरवून गेल्या? ११००० हजार वर्षांपूर्वी झालेल्या हिमयुगाने जुनी संस्कृती गिळंकृत केली? या आधीही अनेक हिमयुगीन येऊन गेली; त्यांनी किती माहिती आपल्या पोटात रिचविली ? अनेक समाजांमध्ये काही पुराणकथा सामान आढळतात; जसे कि महापूर आणि त्यातून वाचयासाठी बांधलेली महान नौका. किंवा अनेक धर्मीयांमध्ये काही सामान मान्यता आहेत. अनेक भाषांमध्ये काही समानता आहेत. या अशा अनेक उत्तरांचा शोध आज घेण्याचा प्रयत्न चालू आहे. 

आज  जगभर अनेक उत्खननं होत आहेत. अनेक ठिकाणी खूप मोठमोठी दगडी बांधकामं, कोरीव दगड सापडत आहेत. अनेक ठिकाणी पिरॅमिड सदृश भव्य इमारती सापडत आहेत. तसेच अनेक ठिकाणांच्या विविध कोरीवकामांमधून दिसणाऱ्या वस्तू फार नंतर अस्तित्वात आलेल्या दिसतात. उदा. सायकल, दुर्बिणी, विमानं, हेलिकॉप्टर्स, इ.  यांचे अर्थ लावणं अजून चालू आहे.

तसेच ज्या जुन्या इमारती, वस्तूंचा अर्थ लावला आहे त्याबाबतही काही नवे पुरावे पुढे येत आहेत. वेगवेगळ्या अभ्यासप्रणालींचा स्वीकार करून त्यांच्यामार्फत मिळणार-या माहितींचा साकल्याने विचार केला जातो आहे. खगोलशास्त्र ( Astronomy ), समुद्रशास्त्र (Oceanography), हवामानशास्त्र (Meteorology ), पूरपरिस्थितीचा अभ्यास करणारे शास्त्र ( ), भूविज्ञान  (geoscience), मानववंशशास्त्र ( genealogy), भाषिक मानववंशशास्त्र ( linguistic anthropology ),  या आणि अशा अनेक शास्त्रांमधून मिळणारी माहिती, त्यांचा एकमेकांशी असणारा संबध अभ्यासून त्यातून योग्य तो अर्थ लावण्याचा प्रयत्न सुरु आहे. यातून मिळणारी माहिती कधी जुन्या माहितीला बळकट करेल तर कधी जुनी गृहीतकं पूर्ण बदलावीही लागती. यासाठी मन, बुद्धी यांचा  मोकळेपणा स्वीकार करायला हवा. हजारो वर्षांचे आपले विचार, मतं एखाद वेळेस झुगारावी  लागतील. त्याची तयारी हवी. 

कधी काही उत्तरं मिळतात काही नाही. कधी त्यांचा मागोवा घेतला जातो. कधी आडकाठी केली जाते. आज गरज आहे ती स्वच्छ, खुल्या संशोधनपर नजरेची. आशा करूयात की ही कोडी सोडवली जातील. यासर्वांबाबत एक स्वच्छ,  सकारात्मक, खुला दृष्टिकोन आज स्विकारण्याची गरज आहे. अर्थातच पुराव्यांनीशीच नवीन काही स्वीकारले जावे.